Sporun Psikolojisi ile Tanışmak

 

Sporcular, özellikle profesyonel sporcu olma yolunda ilerlemek isteyenler, çok küçük yaşlardan itibaren spor ortamında bulunmaktadırlar. Zaman ilerledikçe antrenman yoğunluklarının artması ile birlikte, beslenme, uyku, akademik ve sosyal hayat düzenlerine dair olan günlük rutinlerini, çoğunlukla bir sonraki antrenman ve müsabaka takvimlerine göre planlamaktadırlar. Dolayısıyla, sporu bir bakıma hayatlarının arka planı haline getirebilmekteler.  Farklı yaş dönemlerinde, sporcuların kendilerini algılama biçimleri, kişiler arası ilişkileri, performans gelişimi, müsabakanın zorlu anlarındaki tutumları, yurtiçi ve yurtdışı seyahatlerinde farklı çevresel koşullara adaptasyon sağlama süreçleri ve spor-sosyal hayat-eğitim dengesini kurabilmeleri vb. konularda sedanter kişilere göre ihtiyaçlarının farklılaşması, bu alana özgü değişkenlerin araştırılmasında psikolojik desteğin önemini ortaya koymaktadır.

Spor ve Egzersiz Psikolojisi, en genel ifadeyle, performansla ilişkili olan konuların kişilerin ruh sağlığı üzerindeki etkisini ve kişilerin psikolojik faktörlerinin performansları üzerindeki etkisini inceleyen bilim dalıdır. Spor Psikolojisi kısmında, müsabakalara katılım sağlayan ve kariyerine profesyonel sporcu olarak devam etmek isteyen katılımcılar odak noktası iken; Egzersiz Psikolojisinde, gündelik yaşantısında egzersizi, fiziksel ve mental sağlığını korumak ve geliştirmek üzere yapan katılımcılar odak noktasıdır.

​

Spor ve Egzersiz Psikolojisi alanının iki ana amacı vardır:

​

- Sporcuların performansına engel olan ve ruh sağlıklarını etkileyen etmenleri ele almak (Performans kaygısı, depresyon, tükenmişlik, sakatlanma, zorlayıcı duygularla baş edememe, spor ve sosyal hayat dengesini sağlayamama, kişiler arası çatışma, yeme bozuklukları, dikkat ve algıda bozulmalar vb.)

- Performans seviyelerini optimal seviyeye çıkartmak amacıyla teknik beceriyi hızlandıran ve müsabakaya hazırlayan mental antrenman teknikleri üzerinde çalışmak (hedef belirleme, imgeleme, gevşeme egzersizleri, performans rutinleri vb.)

 

Ne zaman destek almalıyım?

Sporcular, sporcu ebeveynleri ya da antrenörler, psikolojik destek alma zamanının, ancak sporcunun antrenmandaki performansını ya da daha iyisini müsabakada sergileyememe, sakatlanma vb. yaşantılar sonrasında gerektiğini düşünebilmektedir. Söz edilen durumlarda destek alınmasına ihtiyaç doğacağı gibi destek alınması için yalnızca bu koşulların olması gerekliliği eksik bir bilgidir. Spor Psikolojisi, ana amaçları arasında belirtildiği üzere, herhangi bir problem yaşanmasına gerek olmadan, performansını üst seviyelerine çıkartmak isteyen sporculara destek veren kapsayıcı bir alandır. Her ne kadar buz dağının gözle görünen kısmında sporcuların motorik beceri gelişimleri ve müsabaka sonuçları fark ediliyor olsa da, bir antrenman süreci içinde antrenmanın verimli geçmesine temel oluşturan ana etmenlerden birisi, sporcunun psikolojik olarak hazır bir şekilde antrenmana gelip gelmemiş olmasıdır. Psikolojik hazırlığın bir antrenman birimi içerisindeki öneminin yanında elit ve olimpik seviyelerdeki sporcuların performanslarını birbirinden ayıran farkın mental dayanıklılık seviyeleri olması, alanın etkisine dair çarpıcı bir bilgidir. Sporcuların mental dayanıklılıklarını geliştirmeleri için ise antrenmanlarının yanında kendi branşlarına ve kişisel özelliklerine göre bireyselleştirilmiş olan mental antrenmanlarını sistemli bir biçimde sürdürmelerine ihtiyaç vardır.

​

Spor Psikolojisi Uzmanının Rolü

Sporcunun mental yönden gelişim süreci, kendi öz farkındalığı ve çabası ile birlikte bu yolculukta ona başlıca eşlik eden antrenör ve ebeveynleri olmak üzere akranları, kulüp yöneticileri ve sağlık ekibinin takım olarak ilerleyebilmelerine de bağlı olmaktadır. Bu nedenle, spor psikolojisi uzmanlarının rolü, yalnızca sporcularla sınırlı olarak kalmamakla birlikte onunla aynı ‘’takım’’da olan diğer kişilere de ihtiyaçlarına yönelik sporcuyu merkeze alan psikolojik destek sağlamayı da içinde barındırır. Seans içinde ve sahada çalışan Spor psikolojisi uzmanlarının danışan rolünün yanında, eğitimci ve araştırma rolleri de bulunmaktadır.

 

Kaynaklar

Tenenbaum, G. Eklund, R.C.  Handbook of  Sport Psychology. 3rd ed. New Jersey, 2007, p: 287-492.

Weinberg, R.S. Gould, D. Spor ve Egzersiz Psikolojisinin Temelleri, 2015.

Whelan J.P., Mahoney M.J., Meyers A.W. Performance Enhancement in Sport: A Cognitive Behavioral Domain. Behavior Therapy. 1991.307-327.